0 reviews

Ôn tập Tin học đại cương

Tin học đại cương là môn học nền tảng giúp sinh viên làm quen với máy tính và các khái ... Show more

Instructor

Phần I: Kiến thức đại cương về tin học

1. Thông tin và tin học

Thông tin là tập hợp các dấu hiệu, đặc điểm, tính chất cho ta hiểu biết về một đối tượng. Thông tin có thể được biểu diễn dưới nhiều dạng như biểu tượng, ký tự, hình ảnh, âm thanh.

Tin học là môn khoa học về xử lý hợp lý các thông tin, đặc biệt bằng các thiết bị tự động. Tin học được chia thành hai lĩnh vực chính:

Phần mềm (Software): Xây dựng các thuật toán, chương trình máy tính để xử lý thông tin
Phần cứng (Hardware): Thiết kế, lắp đặt, bảo trì các thiết bị tự động để xử lý thông tin

2. Hệ đếm trong máy tính

Máy tính sử dụng 3 hệ đếm chính:

Hệ 2 (Binary): Sử dụng 2 chữ số 0,1
Hệ 10 (Decimal): Sử dụng 10 chữ số từ 0-9
Hệ 16 (Hexadecimal): Sử dụng 16 ký hiệu 0-9 và A-F

Đơn vị thông tin cơ bản:

1 bit: đơn vị nhỏ nhất, chỉ nhận giá trị 0 hoặc 1
1 byte = 8 bit
1 KB (Kilobyte) = 1024 bytes
1 MB (Megabyte) = 1024 KB
1 GB (Gigabyte) = 1024 MB

3. Cấu trúc máy vi tính

Máy tính gồm các thành phần chính sau đây, mỗi phần đóng vai trò quan trọng trong việc xử lý thông tin:

Bộ xử lý trung tâm (CPU):

CPU là “bộ não” của máy tính, được phát minh bởi Intel năm 1971 với chip Intel 4004. CPU hiện đại có thể thực hiện hàng tỷ phép tính mỗi giây.

🎮 Đơn vị điều khiển (Control Unit): Điều phối và kiểm soát tất cả hoạt động của máy tính, đọc và giải mã các lệnh từ bộ nhớ để thực thi. Đây là trung tâm chỉ huy của CPU.
🧮 Đơn vị tính toán số học và logic (ALU): Thực hiện các phép tính số học (cộng, trừ, nhân, chia) và các phép toán logic (AND, OR, NOT). ALU là nơi xử lý trực tiếp dữ liệu theo chỉ thị từ Control Unit.
📝 Các thanh ghi (Register): Là bộ nhớ cực nhanh nằm ngay trong CPU, lưu trữ dữ liệu tạm thời đang được xử lý. Thanh ghi có dung lượng nhỏ (vài byte) nhưng tốc độ truy xuất cực kỳ nhanh, gần như tức thời.

Bộ nhớ:

💾 ROM (Read Only Memory): Bộ nhớ chỉ đọc, không mất dữ liệu khi mất điện. ROM chứa các chương trình cố định như BIOS (Basic Input/Output System) – phần mềm quan trọng giúp khởi động máy tính và kiểm tra phần cứng. ROM không thể ghi đè dữ liệu mới trong quá trình sử dụng bình thường.
🔄 RAM (Random Access Memory): Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên, mất dữ liệu khi mất điện. RAM là nơi lưu trữ tạm thời các chương trình và dữ liệu đang hoạt động, cho phép CPU truy xuất nhanh chóng. Tốc độ RAM ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất máy tính, đặc biệt khi chạy nhiều ứng dụng cùng lúc. RAM càng lớn, khả năng đa nhiệm càng tốt.

Thiết bị ngoại vi:

⌨️ Thiết bị nhập: Bàn phím, chuột – Đây là những thiết bị cho phép người dùng nhập dữ liệu vào máy tính. Bàn phím dùng để nhập văn bản và các lệnh điều khiển, trong khi chuột giúp điều hướng và tương tác với giao diện đồ họa. Ngoài ra còn có các thiết bị nhập khác như microphone, webcam, máy quét (scanner).
🖥️ Thiết bị xuất: Màn hình, máy in – Các thiết bị này hiển thị hoặc xuất kết quả xử lý từ máy tính ra môi trường bên ngoài. Màn hình hiển thị thông tin dưới dạng hình ảnh, văn bản và đồ họa. Máy in cho phép in ấn tài liệu ra giấy. Loa và tai nghe cũng là thiết bị xuất âm thanh phổ biến.
💽 Thiết bị lưu trữ: Ổ đĩa cứng, đĩa mềm – Đây là nơi lưu trữ dữ liệu lâu dài của máy tính. Ổ đĩa cứng (HDD hoặc SSD) có dung lượng lớn, lưu hệ điều hành và các tệp tin. Ngoài ra còn có các thiết bị lưu trữ di động như USB flash drive, thẻ nhớ SD. Đĩa mềm là thiết bị lưu trữ đời đầu, hiện nay đã ít được sử dụng.

Phần II: Hệ điều hành và phần mềm ứng dụng

1. Hệ điều hành

Hệ điều hành là hệ thống các chương trình điều khiển hoạt động của máy tính và quản lý tài nguyên. Các hệ điều hành phổ biến hiện nay bao gồm:

🪟 Windows: Phổ biến nhất cho máy tính cá nhân. Được phát triển bởi Microsoft từ năm 1985, chiếm khoảng 75% thị phần hệ điều hành máy tính toàn cầu. Windows có giao diện thân thiện, dễ sử dụng và hỗ trợ đa dạng phần mềm, trò chơi. Phiên bản mới nhất là Windows 11 với nhiều tính năng hiện đại như widget, Android app support và giao diện được làm mới.
🐧 Linux: Mã nguồn mở, miễn phí. Được phát triển bởi Linus Torvalds năm 1991, Linux nổi tiếng về tính ổn định, bảo mật cao và khả năng tùy biến mạnh mẽ. Có nhiều bản phân phối (distro) khác nhau như Ubuntu, Fedora, Linux Mint phù hợp với nhiều mục đích sử dụng khác nhau. Linux được sử dụng rộng rãi trên các máy chủ và trong môi trường phát triển phần mềm.
🍎 MacOS: Dành riêng cho máy tính Apple. Được phát triển song song với các thiết bị Mac từ năm 1984, MacOS nổi bật với thiết kế đẹp, tính năng đồng bộ hóa tốt với các thiết bị Apple khác (iPhone, iPad) và độ ổn định cao. Hệ điều hành này được tối ưu hóa đặc biệt cho công việc đồ họa, thiết kế và sáng tạo nội dung.

2. Microsoft Word

Là phần mềm soạn thảo văn bản phổ biến nhất, có các chức năng chính:

📝 Soạn thảo và định dạng văn bản: Word cho phép người dùng nhập và chỉnh sửa văn bản với nhiều tùy chọn font chữ, cỡ chữ, màu sắc. Người dùng có thể căn lề, tạo bullet points, đánh số trang và áp dụng các kiểu định dạng (styles) có sẵn hoặc tự tạo để văn bản trở nên chuyên nghiệp.
📊 Chèn bảng, hình ảnh, đồ họa: Người dùng có thể thêm vào văn bản các bảng biểu với số hàng, cột tùy ý, chèn và chỉnh sửa hình ảnh, biểu đồ, sơ đồ SmartArt để minh họa nội dung. Word cũng hỗ trợ các công cụ vẽ cơ bản và shapes để tạo các hình vẽ đơn giản.
📚 Tạo mục lục tự động: Word có khả năng tự động tạo và cập nhật mục lục dựa trên các heading (Heading 1, 2, 3…) trong văn bản. Tính năng này đặc biệt hữu ích cho các tài liệu dài như báo cáo, luận văn, sách.
🖨️ In ấn văn bản: Word cung cấp nhiều tùy chọn in ấn như chọn máy in, định dạng giấy, số bản copy, chế độ in (một/hai mặt), chọn phạm vi trang in. Người dùng có thể xem trước bản in (Print Preview) để kiểm tra trước khi in.

3. Internet và Email

Internet là mạng máy tính toàn cầu cho phép:

🌐 Truy cập thông tin từ khắp nơi trên thế giới: Internet cho phép người dùng truy cập vào kho tàng thông tin khổng lồ thông qua các trang web. Người dùng có thể tìm kiếm thông tin học tập, giải trí, tin tức từ nhiều nguồn khác nhau một cách nhanh chóng và thuận tiện thông qua các trình duyệt web như Chrome, Firefox, Safari.
📧 Gửi nhận thư điện tử (Email): Email là phương tiện trao đổi thông tin phổ biến qua Internet. Người dùng có thể gửi và nhận thư, tài liệu đính kèm một cách nhanh chóng thông qua các dịch vụ như Gmail, Outlook. Email hỗ trợ gửi nhiều định dạng file khác nhau như văn bản, hình ảnh, video.
💾 Trao đổi dữ liệu: Internet cho phép người dùng chia sẻ và tải về các tập tin với dung lượng lớn thông qua các dịch vụ lưu trữ đám mây như Google Drive, Dropbox. Việc trao đổi dữ liệu có thể thực hiện qua giao thức FTP hoặc các nền tảng chia sẻ file trực tuyến.
💬 Chat và video call: Người dùng có thể giao tiếp trực tuyến thông qua tin nhắn văn bản, âm thanh và video với người khác ở bất kỳ đâu trên thế giới. Các ứng dụng phổ biến như Skype, Zoom, Microsoft Teams cho phép tổ chức họp trực tuyến, học từ xa với chất lượng cao.

Phần III: Lập trình cơ bản với Pascal

Pascal là ngôn ngữ lập trình bậc cao được thiết kế đặc biệt cho mục đích giáo dục, rất phù hợp cho người mới học lập trình. Với cú pháp rõ ràng và cấu trúc chặt chẽ, Pascal giúp người học hình thành tư duy lập trình có hệ thống. Cấu trúc chương trình Pascal bao gồm các phần chính sau:

💻 Phần khai báo: Tên chương trình, biến, hằng số- Bắt đầu bằng từ khóa PROGRAM và tên chương trình
Uses: khai báo các thư viện cần sử dụng
Const: khai báo các hằng số
Var: khai báo các biến và kiểu dữ liệu tương ứng
⚙️ Phần thân chương trình: Các câu lệnh xử lý- Bắt đầu bằng BEGIN và kết thúc bằng END.
Chứa các câu lệnh thực thi theo trình tự
Mỗi câu lệnh kết thúc bằng dấu chấm phẩy (;)
Có thể chia thành các procedure hoặc function
🔄 Các cấu trúc điều khiển: IF-THEN-ELSE, FOR, WHILE, REPEAT-UNTIL- IF-THEN-ELSE: Rẽ nhánh có điều kiện
FOR: Lặp với số lần biết trước
WHILE: Lặp với điều kiện kiểm tra trước
REPEAT-UNTIL: Lặp với điều kiện kiểm tra sau
CASE: Lựa chọn nhiều nhánh
📊 Kiểu dữ liệu: INTEGER, REAL, CHAR, STRING, ARRAY, RECORD- INTEGER: Số nguyên (-32768 đến 32767)
REAL: Số thực
CHAR: Ký tự đơn
STRING: Chuỗi ký tự
ARRAY: Mảng các phần tử cùng kiểu
RECORD: Kiểu bản ghi tự định nghĩa

🔍 Ví dụ thực hành

PROGRAM TimMax;
VAR
    a, b, c, max: integer;
BEGIN
    writeln('Nhap 3 so nguyen:');
    readln(a, b, c);
    
    max := a;
    if b > max then max := b;
    if c > max then max := c;
    
    writeln('So lon nhat la: ', max);
END.

Chương trình trên minh họa việc sử dụng các kiểu dữ liệu cơ bản (INTEGER), cấu trúc điều khiển (IF), và các câu lệnh nhập xuất (readln, writeln) để tìm số lớn nhất trong 3 số.

Phần IV: Thuật toán và Giải thuật

1. Khái niệm thuật toán

Thuật toán là một dãy các câu lệnh chặt chẽ và rõ ràng xác định một trình tự các thao tác trên một số đối tượng nào đó sao cho sau một số bước hữu hạn thực hiện ta thu được kết quả mong muốn.

2. Yêu cầu của thuật toán

Tính dừng: Thuật toán phải dừng sau một số hữu hạn bước
Tính đúng đắn: Phải cho kết quả chính xác theo yêu cầu
Tính đơn giản và hiệu quả: Dễ hiểu, tiết kiệm thời gian và bộ nhớ

3. Các loại thuật toán cơ bản

Thuật toán sắp xếp:

🔄 Sắp xếp nổi bọt (Bubble Sort)Là thuật toán đơn giản nhất, hoạt động bằng cách so sánh và hoán đổi các cặp phần tử liền kề. Thuật toán lặp đi lặp lại cho đến khi không còn cặp nào cần hoán đổi.
```
def bubble_sort(arr):
    n = len(arr)
    for i in range(n):
        for j in range(0, n-i-1):
            if arr[j] > arr[j+1]:
                arr[j], arr[j+1] = arr[j+1], arr[j]
    return arr
```

📊 Sắp xếp chọn (Selection Sort)Chia mảng thành hai phần: phần đã sắp xếp và chưa sắp xếp. Trong mỗi bước, tìm phần tử nhỏ nhất từ phần chưa sắp xếp và đưa vào cuối phần đã sắp xếp.

def selection_sort(arr):
    for i in range(len(arr)):
        min_idx = i
        for j in range(i+1, len(arr)):
            if arr[j] < arr[min_idx]:
                min_idx = j
        arr[i], arr[min_idx] = arr[min_idx], arr[i]
    return arr

📥 Sắp xếp chèn (Insertion Sort)Xây dựng mảng đã sắp xếp từng phần tử một. Với mỗi phần tử, chèn nó vào đúng vị trí trong phần đã sắp xếp. Hiệu quả với các tập dữ liệu nhỏ hoặc gần như đã được sắp xếp.
```
def insertion_sort(arr):
    for i in range(1, len(arr)):
        key = arr[i]
        j = i-1
        while j >= 0 and arr[j] > key:
            arr[j+1] = arr[j]
            j -= 1
        arr[j+1] = key
    return arr
```

Thuật toán tìm kiếm:

🔍 Tìm kiếm tuần tự (Sequential Search) Là thuật toán tìm kiếm đơn giản nhất, duyệt từng phần tử trong mảng cho đến khi tìm thấy phần tử cần tìm hoặc kết thúc mảng. Phù hợp với mảng chưa sắp xếp.
```
def sequential_search(arr, x):
    for i in range(len(arr)):
        if arr[i] == x:
            return i
    return -1  # Không tìm thấy
```

🎯 Tìm kiếm nhị phân (Binary Search) Áp dụng cho mảng đã sắp xếp, chia đôi mảng và so sánh với phần tử giữa để thu hẹp phạm vi tìm kiếm. Hiệu quả hơn tìm kiếm tuần tự với độ phức tạp O(log n).

def binary_search(arr, x):
    left, right = 0, len(arr) - 1
    while left <= right:
        mid = (left + right) // 2
        if arr[mid] == x:
            return mid
        elif arr[mid] < x:
            left = mid + 1
        else:
            right = mid - 1
    return -1  # Không tìm thấy

Phần V: Cơ sở dữ liệu

1. Khái niệm cơ bản

Cơ sở dữ liệu là tập hợp các dữ liệu có cấu trúc được tổ chức theo một cách nhất định để dễ dàng lưu trữ, cập nhật và khai thác thông tin.

2. Các thành phần của CSDL

📊 Bảng (Table): Lưu trữ dữ liệu theo cấu trúc hàng và cột. Ví dụ: Bảng “Sinh viên” chứa thông tin về các sinh viên trong trường, với các cột như MSSV, Họ tên, Ngày sinh, Lớp.
```
CREATE TABLE SinhVien (
    MSSV VARCHAR(10),
    HoTen NVARCHAR(50),
    NgaySinh DATE,
    Lop VARCHAR(10)
);
```
📝 Trường (Field): Các cột trong bảng, mỗi trường có một kiểu dữ liệu cụ thể (số, chuỗi, ngày tháng…) và các ràng buộc riêng. Ví dụ: Trường MSSV kiểu VARCHAR(10) không được trùng lặp, trường NgaySinh kiểu DATE phải hợp lệ.
📋 Bản ghi (Record): Các hàng trong bảng, mỗi bản ghi chứa thông tin cụ thể về một đối tượng. Ví dụ: Một bản ghi trong bảng Sinh viên sẽ chứa đầy đủ thông tin về một sinh viên.
```
INSERT INTO SinhVien VALUES
('SV001', N'Nguyễn Văn A', '2000-01-01', 'CNTT01'),
('SV002', N'Trần Thị B', '2000-02-02', 'CNTT02');
```
🔑 Khóa chính (Primary Key): Trường định danh duy nhất cho mỗi bản ghi, đảm bảo tính nhận dạng và toàn vẹn dữ liệu. Ví dụ: MSSV là khóa chính của bảng Sinh viên, không thể có hai sinh viên cùng MSSV.
```
CREATE TABLE SinhVien (
    MSSV VARCHAR(10) PRIMARY KEY,
    HoTen NVARCHAR(50),
    NgaySinh DATE,
    Lop VARCHAR(10)
);
```

Phần VI: Bảo mật và An toàn thông tin

1. Các mối đe dọa an ninh mạng

🦠 Virus máy tínhLà phần mềm độc hại có khả năng tự nhân bản và lây lan sang các máy tính khác. Virus có thể gây hại bằng cách:
Xóa hoặc làm hỏng dữ liệu
Chiếm dụng tài nguyên hệ thống
Làm chậm hoặc treo máy tính
🕵️ Phần mềm gián điệp (Spyware)Là phần mềm bí mật thu thập thông tin người dùng mà không được sự đồng ý. Spyware thường:
Theo dõi hoạt động trực tuyến
Đánh cắp thông tin đăng nhập
Thu thập dữ liệu cá nhân như thói quen lướt web

🌊 Tấn công từ chối dịch vụ (DDoS)Là hình thức tấn công làm tê liệt hệ thống bằng cách gửi một lượng lớn yêu cầu giả mạo. Ví dụ code Python mô phỏng nguyên lý DDoS đơn giản:

import requests
def ddos_simulation(target_url, num_requests):
    for i in range(num_requests):
        try:
            requests.get(target_url)
            print(f"Request {i+1} sent")
        except:
            print("Request failed")
# Không nên thử nghiệm trên hệ thống thật

🎣 Lừa đảo trực tuyến (Phishing)Là hình thức lừa đảo bằng cách giả mạo các trang web, email để đánh cắp thông tin. Ví dụ:
Email giả mạo ngân hàng yêu cầu cập nhật thông tin
Trang web giả mạo đăng nhập mạng xã hội
Tin nhắn giả mạo trúng thưởng

2. Biện pháp bảo vệ

🛡️ Cài đặt phần mềm diệt virus: Đây là biện pháp bảo vệ cơ bản nhất. Nên chọn phần mềm diệt virus uy tín, cập nhật thường xuyên cơ sở dữ liệu virus và thiết lập quét tự động định kỳ. Phần mềm này sẽ giúp phát hiện, ngăn chặn và loại bỏ các mã độc.
🔄 Cập nhật hệ điều hành và phần mềm thường xuyên: Các bản cập nhật thường chứa các bản vá lỗi bảo mật quan trọng. Việc cập nhật sẽ giúp vá các lỗ hổng bảo mật mà tin tặc có thể khai thác. Nên bật chế độ tự động cập nhật khi có thể.
💾 Sao lưu dữ liệu định kỳ: Tạo các bản sao lưu dữ liệu quan trọng theo lịch trình cụ thể (hàng ngày, hàng tuần hoặc hàng tháng). Nên áp dụng nguyên tắc 3-2-1: 3 bản sao, 2 loại thiết bị lưu trữ khác nhau, 1 bản sao ở vị trí khác.
🔑 Sử dụng mật khẩu mạnh: Mật khẩu cần có ít nhất 8 ký tự, bao gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. Không nên sử dụng cùng một mật khẩu cho nhiều tài khoản và thay đổi mật khẩu định kỳ. Nên sử dụng phần mềm quản lý mật khẩu.
🔐 Mã hóa dữ liệu quan trọng: Sử dụng các thuật toán mã hóa mạnh để bảo vệ dữ liệu nhạy cảm. Đặc biệt quan trọng khi lưu trữ hoặc truyền tải thông tin như tài chính, cá nhân. Có thể sử dụng các công cụ mã hóa tích hợp sẵn trong hệ điều hành hoặc phần mềm chuyên dụng.

3. Đạo đức trong tin học

Các nguyên tắc đạo đức cơ bản trong tin học bao gồm:

💾 Tôn trọng bản quyền phần mềm
- Chỉ sử dụng phần mềm có bản quyền hợp pháp
- Không sao chép, phân phối trái phép các phần mềm có bản quyền
- Khuyến khích sử dụng các phần mềm mã nguồn mở khi có thể
🔐 Bảo vệ thông tin cá nhân
- Không chia sẻ thông tin cá nhân của người khác khi chưa được phép
- Áp dụng các biện pháp bảo mật để bảo vệ dữ liệu cá nhân
- Tuân thủ các quy định về bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư
⚠️ Không xâm nhập trái phép vào hệ thống máy tính
- Tôn trọng ranh giới và quyền truy cập được cấp
- Không thực hiện các hành vi tấn công mạng hoặc phá hoại hệ thống
- Báo cáo ngay các lỗ hổng bảo mật nếu phát hiện
🌐 Sử dụng Internet an toàn và lành mạnh
- Không tham gia vào các hoạt động phi pháp trên mạng
- Tôn trọng người khác trong giao tiếp trực tuyến
- Kiểm chứng thông tin trước khi chia sẻ để tránh lan truyền tin giả

Trắc nghiệm tin học đại cương

Tin học đại cương không chỉ là môn học cơ sở mà còn là chìa khóa giúp sinh viên tự tin bước vào thế giới công nghệ số. Những kiến thức và kỹ năng thu được từ môn học sẽ là hành trang quý giá, giúp các bạn sinh viên thích ứng nhanh chóng với môi trường học tập hiện đại và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động trong kỷ nguyên số. Hãy tận dụng tối đa các tài liệu học tập được cung cấp tại đây để phát triển năng lực tin học của bản thân một cách toàn diện nhất.

Course materials

giao_trinh_tin_hoc_dai_cuong_dh-nong-nghiep-1.pdf

3 mb Download

Please, login to leave a review